ปัจจัยการสร้างสรรค์ความเจริญของอารยธรรมอียิปต์
อารยธรรมอียิปต์ได้ชื่อว่าเป็นของขวัญจากแม่น้ำไนล์ (The gift of the Nile) เนื่องจากลักษณะที่ตั้งของอียิปต์และสภาพภูมิศาสตร์ในลุ่มแม่น้ำไนล์มีอิทธิพลต่อการดำรงชีวิต การประกอบอาชีพ และการสร้างสรรค์อารยธรรมอียิปต์ นอกจากนี้แล้วระบอบ การปกครอง ตลอดจนภูมิปัญญาของชาวอียิปต์ก็เป็นปัจจัยสำคัญที่ส่งเสริมการสร้างสรรค์์อารยธรรมของอียิปต์
ปัจจัยทางภูมิศาสตร์
สภาพภูมิศาสตร์ของอียิปต์โดยทั่วไป มีลักษณะร้อน และ แห้งแล้ง ลุ่มแม่น้ำไนล์แบ่งออกเป็น 2 บริเวณ ได้แก่ บริเวณอียิปต์ล่าง ตั้งอยู่บริเวณที่ราบปากแม่น้ำไนล์ เป็นบริเวณที่แม่น้ำไนล์แยกเป็นแม่น้ำสาขามีลักษณะเป็นรูปพัด ซึ่งชาวกรีกโบราณเรียกว่า “เดลตา” แล้วไหลลงทะเลเมดิเตอร์เรเนียน อารยธรรมโบราณของอียิปต์ ได้เจริญขึ้นบริเวณแถบนี้ และบริเวณอียิปต์ตอนบน ได้แก่ บริเวณที่แม่น้ำไนล์ไหลผ่านหุบเขา เป็นที่ราบแคบๆ ขนาบด้วยหน้าผาที่ลาดกว้าง ยาวไปจนสุดสายตา เต็มไปด้วยเนินเขาที่ แห้งแล้ง ถัดจากหน้าผาคือทะเลทราย อียิปต์เปรียบเสมือนโอเอซิสท่ามกลางทะเลทราย ทางทิศตะวันตก คือทะเลทรายลิบเบียนและทะเลทรายซะฮารา ทิศตะวันออก คือทะเลทรายนูเบีย ทะเลทรายดังกล่าวเปรียบได้กับปราการธรรมชาติที่ป้องกันอียิปต์จากการรุกรานของศัตรูและช่วยให้อียิปต์สามารถดำรงความเป็นอยู่อย่างสันโดษมีโอกาสสร้างสมอารยธรรมได้อย่างมั่นคงมาเป็นระยะเวลานาน ลักษณะภูมิอากาศของอียิปต์ พื้นที่อียิปต์เป็นทะเลทราย มีความแห้งแล้ง และฝนตกน้อยมาก มีอุณหภูมิเฉลี่ยประจำปีสูง บางปีไม่มีฝนเลย บริเวณชายฝั่งทะเลเมดิเตอร์เรเนียน มีสภาพภูมิอากาศเป็นแบบเมดิเตอร์เรเนียน คือ ช่วงฤดูหนาวมีฝนตกเล็กน้อย และฤดูร้อนจะมีอากาศร้อนและแห้งแล้ง ชาวอียิปต์โบราณจึงต้องอาศัยแม่น้ำไนล์ หล่อเลี้ยงชีวิต นักประวัติศาสตร์ชาวกรีกโบราณได้กล่าวถึงอียิปต์ไว้ว่า “Egypt is the gift of the Nile” ดินแดนอียิปต์มีทรัพยากรไม่มากนัก ที่มีอยู่มากคือ หินทราย ซึ่งชาวอียิปต์นำมาใช้ในการก่อสร้าง ดินเหนียวนำมาทำเป็นที่อยู่อาศัย ส่วนแร่ธาตุมีทองแดง และพลอยในบริเวณคาบสมุทรซีนาย อนึ่ง ลักษณะที่ตั้งของอียิปต์ซึ่งถูกปิดล้อมด้วยพรมแดนธรรมชาติที่สำคัญ คือ ทะเลและทะเลทราย จะช่วยป้องกันการรุกรานจากภายนอก ทำให้ชาวอียิปต์สามารถพัฒนาและหล่อหลอมอารยธรรมได้ต่อเนื่องยาวนานและมีเอกลักษณ์ของตนเอง
ระบอบการปกครอง
จักรวรรดิอียิปต์มีระบอบการปกครองที่มั่นคง ชาวอียิปต์ยอมรับอำนาจ และเคารพนับถือฟาโรห์ หรือกษัตริย์ของตนประดุจเทพเจ้าองค์หนึ่ง ดังนั้นฟาโรห์จึงมีอำนาจเด็ดขาดในการปกครอง และบริหารประเทศ ทั้งด้านการเมือง และศาสนา โดยมีขุนนาง เป็นผู้ช่วยในด้านการปกครอง และมีพระเป็นผู้ช่วยด้านศาสนา การที่ฟาโรห์มีอำนาจเด็ดขาดสูงสุดทำให้อียิปต์พัฒนาอารยธรรมของตนได้ต่อเนื่อง เพราะฟาโรห์สามารถสร้างสรรค์และพัฒนาความเจริญตามแนวนโยบายของตนได้เต็มที่ เช่น การพัฒนาพื้นทujการเกษตรในเขตทะเลทรายที่แห้งแล้งด้วยการคิดค้นระบบชลประทาน การสร้างพีระมิดหรือสุสานขนาดใหญ่ไว้เพื่อเก็บศพของฟาโรห์ ตามความเชื่อทางศาสนา เรื่องโลกหลังความตาย การมีวิญญาณเป็นอมตะ และการคิดค้นปฏิทินเพื่อกำหนดฤดูกาลสำหรับการไถหว่านและเก็บเกี่ยว
ที่มาของภาพ: ประวัติศาสตร์โลก World History. (2564). อียิปต์โบราณและอาณาจักกูช. แผนที่อารยธรรมอียิปต์
