พัฒนาการและความเจริญของอารยธรรมเมโสโปเตเมีย

โรมโบราณ

หลักฐานทางโบราณคดีบ่งชี้ว่ามีมนุษย์อาศัยอยู่บนคาบสมุทรอิตาลีมาก่อนที่ชาวกรีกจะเข้ามาค้าขายด้วยอย่างน้อยก็ตั้งแต่ยุคหินใหม่ ในระยะที่โรมก่อตั้งบ้านเรือนขึ้นในแหลมอิตาลี มีชนชาติอื่นที่เจริญมาก่อนแล้ว ได้แก่ ชาวกรีก และชาวอีทรัสกัน ชาวกรีกตั้งบ้านเรือนอยู่ใต้โรมลงไป ส่วนชาวอีทรัสกันอยู่ทางตอนเหนือของโรมตามตำนานกำเนิดกรุงโรม กล่าวว่า 753 ปีก่อนคริสต์ศักราช พี่น้องฝาแฝดโอรสของ เทพเจ้ามาร์ชื่อ โรมูลัส (Romulus) และเรมุส (Remus) เป็นผู้สร้างกรุงโรมขึ้น แต่ในวรรณกรรมเรื่องอีเนียด (Aeneid) กล่าวว่าบรรพบุรุษของโรมูลัส คือ ชาวโทรจันซึ่งหลังจากเมืองทรอยถูกตีแตกก็อพยพมาตั้งถิ่นฐาน ณ ที่ราบละติอุมในแหลมอิตาลี นอกจากนี้แล้ว บริเวณคาบสมุทรอิตาลียังเป็นที่ตั้งของผู้คนที่อพยพจากที่ต่างๆ ได้แก่ พวกละติน ซึ่งเป็นบรรพบุรุษของชาวโรมันที่อาศัยอยู่ในบริเวณที่ราบละติอุม มีอาชีพปลูกข้าว เลี้ยงสัตว์ ต่อมาได้ติดต่อกับพวกอีทรัสกัน ใน 509 ปีก่อนคริสต์ศักราช พวกละตินได้ขับไล่กษัตริย์พวกอีทรัสกัน ออกจากบัลลังก์และประกาศเรียกดินแดนของตนว่ามีการปกครองแบบสาธารณรัฐ

ที่มาของภาพ: ประวัติศาสตร์โลก World History. (2564). กำเนิดกรุงโรมและจักรวรรดิโรมัน. พัฒนาการอารยธรรมโรมัน

สมัยสาธารณรัฐ

โรมระหว่างการปกครองของพวกอิทรัสกัน อยู่ภายใต้การปกครองระบอบกษัตริย์ เรียกว่า อิมพิเรียม (Imperium) พลเมืองแบ่งเป็น 2 พวก คือ พวก พาทริเซียน (Patrician) กับพวกเพลเบียน (plebeian) กษัตริย์มีสภาซีเนตหรือสภาขุนนางเป็นที่ปรึกษาโดยสมาชิกจะอยู่ในชนชั้นพาทรีเชียน แต่ต่อมาพวกละตินได้ขับไล่อิทรัสกันออกจากบัลลังก์และตั้งกรุงโรมขึ้น แต่อำนาจการปกครองยังเป็นดินแดนของพวกพาทริเชียนเท่านั้น ส่วนราษฎรที่เรียกว่า เพลเบียน ซึ่งเป็นสามัญชนหรือประชาชนส่วนใหญ่ เช่น ชาวไร่ ชาวนา ช่างฝีมือ ไม่มีสิทธิใดๆ ทางการเมืองและสังคม ในเวลาไม่นานพวกเพลเบียนก็พยายามเข้ามามีส่วนร่วมในการปกครอง โดยสภาซีเนตยินยอมให้พวกเพลเบียนมีสิทธิเลือกผู้นำของตนเอง เรียกว่า คณะทรีบูน (Tribunes) และสามารถจัดการลงประชามติในหมู่พวกตนได้ และได้สิทธิในการยับยั้งการกระทำที่อยุติธรรมและกดขี่พวกเพลเบียนของพวกพาทรีเซียน โดยมีสิทธิในการเปล่งวาจาว่า “วีโต้” (veto) หมายถึง ข้าพเจ้าขอห้าม อันกลายเป็นศัพท์ทาง การเมืองสากลสมัยปัจจุบัน หมายถึง การยับยั้ง อย่างไรก็ดีได้เกิดความขัดแย้งระหว่าง 2 ชนชั้น พวกเพลเบียนเป็นฝ่ายชนะ และสามารถทำให้พวกพาทริเชียนยอมออกกฎหมายที่เป็นลายลักษณ์อักษรร่วมกับพวกเพลเบียน เรียกว่า กฎหมายสิบสองโต๊ะ (Law of the Twelve Tables) กฎหมายนี้จารึกลงไว้บน แผ่นไม้ 12 แผ่น ระบุถึงสิทธิและหน้าที่ของพวกพาทรีเชียน และพวกเพลเบียน เพื่อใช้บังคับ กับชาวโรมันทุกคนซึ่งกฎหมายสิบสองโต๊ะนับเป็นมรดกชิ้นสำคัญของโรมที่ถือเป็นแม่แบบของกฎหมายโลกตะวันตก ต่อมาโรมัน ได้ทำสงครามพิวนิกกับพวกคาร์เทจ โดยมีสาเหตุมาจากการแย่ง ผลประโยชน์ในเกาะซิซิลี ผลคือฝ่ายคาร์เทจแพ้ จึงทำให้โรมันกลายเป็นรัฐที่มีอำนาจสูงสุดในขณะนั้น

ที่มาของภาพ:GotoKnow. (2548). อารยธรรมโรมัน. กฎหมายสิบสองโต๊ะ

สมัยจักรวรรดิ

เมื่อ 27 ปีก่อนคริสต์ศักราช ชาวโรมันเปลี่ยนการปกครอง จากสาธารณรัฐมาเป็นระบอบจักรวรรดิ และมีออคตาเวียน (Octavian) ได้รับสมญานาม ออกัสตัส (Augustus) หลานชายและบุตรบุญธรรมของจูเลียส ซีซาร์ เป็นจักรพรรดิหรือซีซาร์ (Caesar ) พระองค์แรกของจักรวรรดิโรมัน ในสมัยนี้โรมันเจริญถึงขีดสุดและได้ขยายอำนาจไปยังภูมิภาคต่างๆ ทำให้อารยธรรมโรมันซึ่งสืบทอดจากกรีกแพร่หลายไปทั่วทั้ง 3 ทวีป ได้แก่ ยุโรป แอฟริกา และเอเชีย เรียกว่า สมัยของสันติภาพโรมัน (Pax Roman) ที่จักรวรรดิโรมันถูกปกครองโดยจักรพรรดิที่ดี 5 พระองค์ ต่อมาจักรวรรดิโรมันประสบปัญหาทางด้านการเมือง เศรษฐกิจ สังคม และการรุกรานของพวกอนารยชนเผ่ากอทหรือชนเผ่าเยอรมัน และเมื่อศาสนาคริสต์ได้แผ่ขยายมาถึงดินแดนทางภาคตะวันตกของปาเลสไตน์ซึ่งอยู่ภายใต้การปกครองของจักรวรรดิโรมัน ทำให้จักรวรรดิโรมันต่อต้านศาสนานี้อย่างรุนแรง แต่ในสมัยจักรพรรดิคอนสแตนตินมหาราช (Constantine the Great) พระองค์ทรงให้เสรีภาพในการนับถือศาสนา ทำให้จักรวรรดิโรมันกลายเป็นจักรวรรดิของคริสต์ศาสนา ทรงสร้างกรุงคอนสแตนติโนเปิล (ปัจจุบันคือ นครอิสตันบูล ในประเทศตุรกี) ทางตะวันตกของจักรวรรดิโรมัน ต่อมาเรียกว่า จักรวรรดิโรมันตะวันออกหรือจักรวรรดิไบแซนไทน์ (Byzantine) จนกระทั่งสมัยปลายจักรวรรดิ โรมันเผชิญปัญหาภายใน ทำให้ถูกพวกอนารยชนเผ่าเยอรมัน หรือเผ่ากอทเข้าปล้นสะดม และขับไล่กษัตริย์ออกจากบัลลังก์ โดยแม่ทัพเยอรมันได้ถอดจักรพรรดิองค์สุดท้ายของกรุงโรม ชื่อ โรมิวลุส ออกัสตัสออก แล้วประกาศตนเป็นจักรพรรดิโรมันภาคตะวันตก นักประวัติศาสตร์ยึดถือเอา ค.ศ. 476 เป็นการสิ้นสุดของจักรวรรดิโรมันตะวันตก และประวัติศาสตร์สมัยโบราณ

ที่มาของภาพ:ปิยะฤทธิ์ พลายมณี. (2564). ออกัสตัสซีซาร์. จักรพรรดิออกุสตุส